Η Λευκάδα είναι νησί του Ιονίου πελάγους και ανήκει στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Επτανήσων. Βρίσκεται ανάμεσα στην Κέρκυρα και την Κεφαλονιά. Βρίσκεται πολύ κοντά στις ακτές της δυτικής ηπειρωτικής Ελλάδας. Μια πολύ στενή λωρίδα θάλασσας τη χωρίζει από την Ακαρνανία και μια πλωτή κινητή γέφυρα, μήκους 50 μέτρων, τη συνδέει μαζί της.

Η Λευκάδα, με έκταση 302,5 τετραγωνικά χιλιόμετρα είναι το τέταρτο σε μέγεθος νησί των Επτανήσων και έχει πληθυσμό 23.000 κατοίκους. Μαζί με τα νησάκια, Μεγανήσι, Κάλαμο, Καστό, Σκορπιό, Σκορπίδι, Μαδουρή, Σπάρτη, Θηλειά, Κυθρό κι άλλα μικρότερα γύρω από αυτά, συναποτελεί διοικητικά τον Νομό της Λευκάδας, πού έχει ως πρωτεύουσα την ομώνυμη πόλη και χωρίζεται σε 2 Δήμους (Λευκάδας και Μεγανησίου) και 2 κοινότητες (Καλάμου και Καστού).

Το κλίμα του νησιού είναι μεσογειακό, με κύρια χαρακτηριστικά τη μεγάλη ηλιοφάνεια, τον ήπιο αλλά βροχερό χειμώνα και το ζεστό καλοκαίρι που είναι ευχάριστο χάρις στους δροσερούς του ανέμους.

Το έδαφος της Λευκάδας είναι κατά το 70% ορεινό. Έχει ψηλά βουνά με ψηλότερη κορυφή στο κέντρο τα Σταυρωτά (1.182 μ.). Ακολουθούν η Ελάτη (1.126 μ.), ο Αη Λιας (1.014 μ.) και το Μέγα Όρος (1.012 μ.).

Στη δυτική πλευρά της που είναι απόκρημνη, βρίσκονται πολλές εκτεταμένες παραλίες με άμμο. Διαθέτει, επίσης στενά οροπέδια, εύφορες κοιλάδες και φαράγγια με πλούσια βλάστηση, ενώ έχει αξιόλογη χλωρίδα που περιλαμβάνει ελιές, κυπαρίσσια, ποικιλία πεύκων, μια ειδική ποικιλία δρυός, αρωματικά βότανα και σπάνια λουλούδια.

Το νησί έχει αρκετές πηγές, όπως οι ονομαστές πηγές της Κερασιάς στο Σύβρο, χείμαρρους που κάποτε είναι ορμητικοί και σχηματίζουν μικρούς καταρράκτες, όπως ο Δημοσάρης στην περιοχή του Νυδριού και εντυπωσιακά φαράγγια σαν αυτά της Μέλισσας στους Σφακιώτες και των Χαραδιάτικων.

Οι δύο λιμνοθάλασσες, στο βόρειο τμήμα του νησιού, αποτελούν σημαντικούς υγροβιότοπους για πολλά είδη πτηνών. Πλούσιος είναι ο θαλάσσιος διαμελισμός της Λευκάδας. Αποτελείται από εντυπωσιακές ακτές, χερσονήσους, ακρωτήρια – με ξεχωριστό το ακρωτήριο Λευκάτα – όρμους που αποτελούν εξαιρετικά φυσικά λιμάνια όπως του Βλυχού, των Συβότων, της Ρούδας στα ανατολικά της Λευκάδας και της Βασιλικής στη νότια πλευρά.

Πολλοί διαδοχικοί όρμοι υπάρχουν και στο Μεγανήσι, που δημιουργούν μικρά εντυπωσιακά φιόρδ.

Η Λευκάδα ή Λευκαδία οφείλει το όνομά της στους λευκούς απόκρημνους βράχους στο νοτιότερο ακρωτήρι Δουκάτο ή Λευκάτας της Λευκάδας, εκεί που η παράδοση θέλει την ποιήτρια Σαπφώ να δίνει τέλος στη ζωή της και μαζί στον άτυχο έρωτά της για τον Φάωνα. Τα ίχνη της ζωής στο νησί ξεκινάνε 8.000 χρόνια π.Χ. Σημαντικά ευρύματα οικισμού κοντά στο Νυδρί γύρω στα 2.000 π.Χ. μαρτυρούν την ύπαρξη ιδιότυπου πολιτισμού, συγγενούς προς τις ηπειρωτικές απέναντι ακτές. Πρώτοι κάτοικοι οι Λέλεγες, κατακτήθηκαν από τους Κεφαλληνίους και τον Λαέρτη (πατέρα του Οδυσσέα).

Η Λευκάδα μάλιστα διεκδικεί τον τίτλο της ομηρικής Ιθάκης, σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Ντέρπφελντ. Τον 7ο π. Χ. αιώνα η Νήρικος νότια της Λευκάδας υπήρξε μια απ’τις μεγαλύτερες ελληνικές πόλεις. Παρόντες στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, στη μάχη των Πλοιτοκών, στον Πελοποννησιακό πόλεμο με τους Σπαρτιάτες, συμμετείχαν στην εκστρατεία του Μ. Αλέξανδρου και αντιστάθηκαν στους Ρωμαίους τον 3ο π.Χ. αιώνα.

Στη Βυζαντινή περίοδο, το νησί ενσωματώθηκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου και το 1293 περιήλθε στον κόμη Ορσίν( μετέπειτα της Κεφαλληνίας και της Ζακύνθου),ο οποίος έχτισε το φρούριο της Αγίας Λαύρας για προστασία από τους πειρατές.

Ακολουθεί μια μεγάλη περίοδο ενετοκρατίας και πολέμων με τους Τούρκους, οι οποίοι καταλαμβάνουν το νησί το 1503 για 180 χρόνια. Το 1864 η Λευκάδα επιστρέφει στους Ενετούς, που της παραχωρούν υποτυπώδες σύνταγμα και οργανώνεται σε πολιτεία. Αργότερα περνάει για λίγο στα χέρια των Γάλλων και οι Λευκάδιοι επηρεάζονται βαθιά από τις φιλελεύθερες ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης.

 Το 1810 εμφανίζονται οι Βρετανοί. Την περίοδο αυτή κατασκευάζονται έργα υποδομής καθώς και τα πρώτα αντισεισμικά κτίρια. Στην επανάσταση του 1821 οι Λευκαδίτες πολέμησαν με κάθε μέσο. Μαζί με τα υπόλοιπα νησιά του Ιονίου ενώθηκαν με την Ελλάδα το 1864.

Το κάστρο της Αγίας Μαύρας, που δεσπόζει στην είσοδο του νησιού είναι ένα από τα πιο επιβλητικά μεσαιωνικά κτίσματα στην Ελλάδα και αποτελεί πρότυπο οχυρωματικής τέχνης εκείνης της εποχής. Χτίστηκε γύρω στα 1300 από τον Φράγκο ηγεμόνα Ιωάννη Ορσίνι, όταν πήρε τη Λευκάδα ως προίκα για το γάμο του με την κόρη του Δεσπότη της Ηπείρου Νικηφόρου του Α’.

Το κάστρο προστάτευε την πρωτεύουσα του νησιού και αποτελούσε τη σημαντικότερη αμυντική του θωράκιση απέναντι τους πειρατές και τους άλλους εχθρούς, από την πρώτη δεκαετία του 14ου αιώνα ως το 1684. Το 1479 κατελήφθη από τους Τούρκους που έχτισαν μια μεγάλη τοξωτή γέφυρα, με 360 καμάρες, που διέσχιζε τη λιμνοθάλασσα από την παραλία έως τη θέση Καλκάνη, στηρίζοντας τους σωλήνες ενός υδραγωγείου που έφερνε νερό στο κάστρο. Το έργο αυτό, που χαρακτήριζε ολόκληρη την περιοχή, καταστράφηκε από τους σεισμούς. Κάποια ίχνη του σώζονται σήμερα μέσα στη λιμνοθάλασσα.

Νήρικος: Δύο χιλιόμετρα έξω και ανατολικά από την πόλη, περνώντας μέσα από τον ελαιώνα, ο επισκέπτης φτάνει στο Καλλιγόνι. Η περιοχή έχει κηρυχθεί ως αρχαιολογικός χώρος – αφού εδώ βρισκόταν η αρχαία πόλη της Λευκάδας, που ονομαζόταν Νήριτος – και εκτείνεται στις περιοχές Τσεχλιμπούς, Καλλιγονίου, Καρυωτών, Λυγιάς, του Δήμου Λευκάδας.

Ο αρχαιολογικός αυτός χώρος περιλαμβάνει τα ερείπια του περιτειχισμένου οικισμού της Αρχαίας Λευκάδας, που χρονολογούνται από τα αρχαϊκά έως τα Ρωμαϊκά χρόνια, τα δύο νεκροταφεία της αρχαίας πόλης που εντοπίστηκαν στην ίδια περιοχή, μεμονωμένα μνημεία και διάσπαρτα οικοδομικά λείψανα όπως τάφους, αγροικίες και λιμενικές εγκαταστάσεις που αποτελούν – σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις – αναπόσπαστο τμήμα του προστατευμένου μνημειακού συνόλου της αρχαίας πόλης που εγκαταλείφθηκε γύρω στα 1300, ενώ στη συνέχεια οι συνεχείς σεισμοί σκόρπισαν τα ίχνη της.

Στην πεδιάδα του Νυδριού, η περιοχή που εκτείνεται από τους πρόποδες του όρους Σκάρος ως τη θέση Μαγεμένος της Νικιάνας έχει κηρυχθεί ως αρχαιολογικός χώρος. Περιλαμβάνει τους τύμβους της Πρωτοελλαδικής περιόδου στη θέση Στενό, τάφους κιβωτιόσχημους και κεραμοσκεπείς, καθώς και τα λείψανα οικοδομημάτων σ’ όλη την έκταση της πεδιάδας του Νυδριού στους πρόποδες του Σκάρου και του όρους Αμαλή, καθώς και στις περιοχές Παλιοκατούνας, Κολώνι και του οικισμού Περιγιάλι. Επίσης πάνω από το χωριό Πόρος, σώζονται τα ερείπια ενός πύργου, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα ήταν αγροικία και όπως και τα λείψανα ενός αρχαίου ελαιοτριβείου που βρίσκεται εκεί, ανήκουν στον 4ο π.Χ. αιώνα περίπου, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους.

Τα παραπάνω λείψανα εντοπίστηκαν κατά τις ανασκαφές που έκανε εδώ ο διαπρεπής Γερμανός αρχαιολόγος Γουλιέλμος Δαιρπφελδ και χρονολογούνται από τους προϊστορικούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους. Ο Δαιρπφελδ – εμπνευστής της θεωρίας ότι η Λευκάδα είναι η ομηρική Ιθάκη και ότι το παλάτι του Οδυσσέα βρισκόταν στο Νυδρί – αγάπησε τόσο πολύ το νησί, ώστε θέλησε να ταφεί εδώ. Ο τάφος του βρίσκεται στην κορυφή του λόφου στην άκρη της χερσονήσου του Βλυχού, πάνω από το γραφικό εκκλησάκι της Αγίας Κυριακής.

Η περιοχή του Δήμου έχει κατοικηθεί από πολύ νωρίς, όπως αποδεικνύουν περιορισμένα ευρήματα της Παλαιολιθικής και περισσότερα της Νεολιθικής Περιόδου (3.500 π.Χ.) που ανακαλύφθηκαν από έρευνες του Δαίρπφελδ στη «Χοιροσπηλιά» της Ευγήρου και τα οποία εκτίθενται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λευκάδας.

Στο ακρωτήριο Δουκάτο ή Λευκάτας, βρίσκονται οικοδομικά λείψανα και αρχιτεκτονικά μέλη του ναού Απόλλωνα Λευκάτα. Το ιερό αυτό ήταν πασίγνωστο σ’ ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο. Κάθε χρόνο γίνονταν πανελλήνιες γιορτές προς τιμήν του θεού, που ήταν προστάτης των ναυτικών και γιατρός του σώματος και της ψυχής. Για αυτό και οι αρχαίοι πίστευαν ότι πηδώντας από τα βράχια αυτά, η ψυχή απελευθερωνόταν από το βάρος των παθών και εξιλεωνόταν από τις αμαρτίες. Σ’ αυτό το χώρο, ο μύθος θέλει την ποιήτρια Σαπφώ να δίνει τέλος στη ζωή της απελπισμένη από το πάθος του έρωτα.

Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκάδας: στεγάζεται στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Λευκαδίων. Τα ευρήματα που παρουσιάζονται καλύπτουν μια μεγάλη χρονική περίοδο, που ξεκινά από τη μέση παλαιολιθική εποχή (200.000 – 35.000 π.Χ.) και φτάνει έως τους ύστερους ρωμαϊκούς χρόνους. Στο μουσείο εκτίθενται σε ξεχωριστή αίθουσα τα ευρήματα των ανασκαφών του Γερμανού αρχαιολόγου Γουλιέλμου Νταίρπφελντ, ο οποίος ανέπτυξε τη θεωρία ότι η Λευκάδα είναι η Ιθάκη του Ομήρου. Το μουσείο φιλοξενεί εργαλεία, κεραμικά, χάλκινα, κοσμήματα και κτερίσματα τάφων, κυρίως από την αρχαία Νήρικο, το Νυδρί, τη Χοιροσπηλιά στην Εύγηρο και από τη σπηλιά στο Φρύνι. Τηλ. 26450.21635

Λαογραφικό Μουσείο του Μουσικοφιλολογικού Ομίλου «Ορφεύς» «Πανταζής Κοντομίχης»: ιδρύθηκε το 1937, περιλαμβάνει πολλά αξιόλογα και σπάνια εκθέματα, καθώς και μια πλούσια συλλογή από την καθημερινή ζωή και τις ασχολίες των Λευκαδιτών. Για πληροφορίες 2645022778

Μουσείο Φωνόγραφου: κοντά στον κεντρικό πεζόδρομο της παλιάς πόλης στεγάζεται το μικρό ιδιωτικό μουσείο με φωνόγραφους, δίσκους, σπάνια χρηστικά αντικείμενα, διακοσμητικά, εργαλεία, κουτάκια, σφραγίδες, χαρτονομίσματα και καρτ-ποστάλ εποχής. Τηλ. 26450.21088

Εκκλησιαστικό Μουσείο Ι.Μ. Φανερωμένης: Το μοναστήρι της «Κυρά Φανερωμένης», πολιούχου του νησιού βρίσκεται 4 χμ ΝΔ από την πόλη της Λευκάδας  λίγο έξω από το χωριό Φρύνι. Σε ιδιαίτερο κτίριο της Μονής στεγάζεται το Εκκλησιαστικό Μουσείο που δημιουργήθηκε το 2006.

Στους χώρους του, εκτίθενται κειμήλια του μοναστηριού και εκθέματα τοπικής εκκλησιαστικής τέχνης και παράδοσης, που προέρχονται από παλαιότερες μονές του νησιού που δεν λειτουργούν πια και από διάφορους ναούς. Τα εκθέματα καλύπτουν μία μεγάλη περίοδο, από την εποχή της  Τουρκοκρατίας (1479-1684) έως και την ενσωμάτωση της νήσου στο ελεύθερο ελληνικό κράτος το 1864 .

Ο κύριος όγκος των εκθεμάτων αποτελείται από έργα Επτανήσιων και Λευκαδίων ζωγράφων, και είναι κυρίως μεταβυζαντινές φορητές εικόνες και τμήματα τέμπλων (δεσποτικές εικόνες, επιστύλια, θυρόφυλλα). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν πολλά εκκλησιαστικά χειρόγραφα και παλαιότυπα από τη βιβλιοθήκη της μονής, με σπάνιες και παλαιές εκδόσεις Ελλήνων και ξένων τυπογράφων των προεπαναστατικών και επαναστατικών χρόνων.

Ναυτικό Μουσείο Νίκου Θάνου «Μορίνα»: Στον υπόγειο χώρο του Εκκλησιαστικού Μουσείου της Ιεράς Μονής Φανερωμένης λειτουργεί από το 2011 το Ναυτικό Μουσείο του αρχιμουσικού Νίκου Θάνου «Μορίνα», που δώρισε 60 περίπου χειροποίητα ξύλινα ομοιώματα καραβιών και ναυτικών εργαλείων.

Πρόκειται για ξυλόγλυπτες απομιμήσεις διαφόρων διαστάσεων κινέζικων και αιγυπτιακών καραβιών, τριηρέων, γαλέρων, ναυαρχίδων, και άλλων. Μεταξύ των εκθεμάτων υπάρχουν ομοιώματα της Κιβωτού του Νώε, της ναυαρχίδας της Κλεοπάτρας στο Άκτιο, του Τιτανικού, του Αβέρωφ κ.α. Όλα είναι δημιουργήματα του δωρητή.

Ο Νίκος Θάνος «Μορίνας» γεννήθηκε το 1930 στην Λευκάδα. Διετέλεσε Αρχιμουσικός στον Μουσικοφιλολογικό Όμιλο «Ορφέα» Λευκάδας, στην Φιλαρμονική Εταιρία Λευκάδας, στην Φιλαρμονική Αμφιλοχίας και στην Μαντολινάτα του «ΑΠΟΛΛΩΝΑ» Καρυάς.

Λαογραφικό Μουσείο Λευκαδίτικου Κεντήματος «Μαρία Κουτσοχέρω»: Σ΄ αυτό το μικρό ιδιωτικό μουσείο και μέσα από τα παραδοσιακά εκθέματα, ο επισκέπτης ανακαλύπτει τη ζωή και το χαρακτήρα, την επιμονή, την υπομονή και την ευφυΐα των ορεινών Λευκαδιτών που έζησαν κάτω από σκληρές συνθήκες και δημιούργησαν έναν ολοκληρωμένο λαϊκό πολιτισμό.

Κοντομίχειο Λαογραφικό Μουσείο Δήμου Σφακιωτών, στον Κάβαλο. Δημιουργήθηκε από το αρμόδιο Νομικό πρόσωπο του Δήμου και λειτούργησε για το κοινό από το καλοκαίρι του 2004. Στεγάζεται στο παλιό κτίριο του Δημοτικού Σχολείου Καβάλου, μέσα σε ένα θαυμάσιο πευκόφυτο χώρο. Το μουσείο αναφέρεται στα εργαλεία, στη σημασία τους για την κοινωνική εξέλιξη, στην εποχή της δημιουργίας τους, καθώς και στο κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο της εργασίας του Λευκαδίτη στην προβιομηχανική εποχή.

Στους χώρους του Μουσείου εκτίθενται: Συλλογή εργαλείων από διάφορα επαγγέλματα, όπως του τσαγκάρη, του γεωργού, του μαραγκού, του κουρέα, του χτίστη, του σιτά, του καλατζή, του ξυλοκόπου κ.α.

Δείτε περισσότερες λεπτομέρειες για τα μουσεία και τους εκθεσιακούς χώρους της Λευκάδας, στο www.golefkas.gr, τον πληρέστερο διαδικτυακό τουριστικό και επαγγελματικό οδηγό του νησιού.